Renklerin Şekillerle Dansı: Ebru Sanatı
Ebru sanatı; geçmişten günümüze kadar gelen, su ve boya kullanılarak yapılan bir kâğıt sanatıdır.
Ebru sanatı; geçmişten günümüze kadar gelen, su ve boya kullanılarak yapılan bir kâğıt sanatıdır. Ebru sanatında kişinin hayal gücü ön plandadır. Ebru sanatı eski dönemde pek çok kitap kapağını süslemek için yapılmıştır. Pek çok kişi geçimini bu sanattan sağlamıştır ancak günümüzde ebru sanatı daha çok hobi amaçlıdır.
Ebru sanatının çıkış noktası Orta Asya olarak bilinmektedir. Orta Asya’dan çıkıp Batıya doğru yayılmıştır. Ebru sanatı Osmanlı döneminde resmi yazışmalarda da kullanılmıştır. Osmanlı döneminde bilinen en eski ebru sanatkârı Şebek Mehmet Efendi olarak kayıtlara geçmiştir.
Ebruda Kullanılan Malzemeler:
Bu sanat için özel olan bir kâğıttır. Bu kâğıt elle yapılmaktadır ve emici özelliği fazladır. Ebruda kullanılan su kitre ile yoğunlaştırılarak kullanılmaktadır. Kitre; Ebru yapımında üstüne boya serpilecek suya yapışkan bir koyuluk vermek için kullanılır. Kitre, Ebru sanatında çok önemlidir. Kitre (Anadolu'da yetişen muhtelif geven (otsu çalı) çeşitlerinin gövdelerinden sızıp havada katılaşan, beyaz yahut krem renkli plaka veya şeritler halinde bulunan yapışma kabiliyeti az bir zamk türüdür.
Kitre nasıl elde edilir?
Köylüler kırlarda geven dikeninin gövdesine bıçakla çizik atar, birkaç gün beklerler. Bitkinin özsuyu çizik bölgeden akar ve kurur. Bir ağaç kabuğuna benzer görünüm alır. Bu kabuklar tek tek toplanır. Kabuk şeklinde olan kitre aktarlarda satılmaktadır. Ebrunun suyu hazırlanırken musluk suyunun içine belli ölçülerde kitre konulur. Su ağzı kapalı bir kapta bu şekilde bir süre bekletilir. Belli zaman aralıklarıyla çalkalanarak eriyen kitre özünün dağıtılması gerekir. Suyun yeterli yoğunluğa ulaşmasından sonra, içinde kalan erimemiş kitre kalıntılarını ayırmak için, ebru suyu iyice süzülmelidir. Kitre, aynı zamanda geleneksel folklorik bebek yapımında da kullanılmaktadır.
Ebru Boyası topraktan olur
Ebru boyası diğer boyalardan farklıdır. Toprak boya olarak adlandırılan bu boyalar macun kıvamına getirilerek kullanılmaktadır. Ebru yapımında eskiden beri toprak boya denilen tabiattaki renkli kaya ve topraklardan elde edilen madeni boyalarla, bitkisel asıllı suda erimez boyalar kullanılır. Yağlı boyanın ve suda eriyen boyaların klasik ebruculukta yeri yoktur. Çünkü bu boyalar üstüne serpilen sıvının içinde eriyerek kağıdın yüzeyine tutunamazlar. Kısacası ebru yapımında kullanılan boyalar kesinlikle suda erimemeli ve yağ içermemelidir.
Ebru da öd deyip geçmeyin
Bu sanatta kullanılan bir başka malzeme olan öd ise büyük baş hayvanların safra kesesinden üretilmekte ve resim malzemeleri satan yerlerden temin edilebilmektedir. Öd; renklerin kitrenin üzerine yapışmasını sağlayarak sabitleşmesi için kullanılır. Süt kıvamında sulandırılan boyanın içerisine, fırça kavanozun kenarına sıyrılıp tekneye serpildiğinde ebrucunun ustasından gördüğü miktar ölçüsünde açılana kadar öd ilave edilir. Ödü fazla olan boyaların ayarları da ödü az olan boyaların üzerine serpmek suretiyle yapılır. Boyaların batmadan suyun üzerinde durmasını sağlar. Öd aynı zamanda boyaların birbirilerine karışmasını engeller ve boyalara yapışkanlık kazandırır. Boyanın içine koyularak ya da direk suya dökülerek kullanılabilir.
Ebru sanatı için önemli olan bir başka malzeme ise ebru suyunun içerisine konulduğu teknedir. Tekne suya dayanıklı pek çok malzemeden yapılabilmektedir. Ebru sanatında kullanılan fırçalar ise at kılından yapılmış olan fırçalardır.
Ebru Nasıl Yapılır?
Ebru yapmak için öncelikle tekneye (geniş ve uzun su kabı) kitre ile yoğunlaştırılmış su eklenir ve istenen kıvam yakalanır daha sonrasında teknede hazırlanan sıvı tülbentten süzülerek temizlenir. Ebru yapımının sonraki aşamasında toprak boyalar ezilerek macun kıvamına getirilir ve boyaya öd eklenerek bu karışım 15 gün dinlenmeye bırakılır. Boya yeteri kadar bekletildikten sonra sulandırılarak uygulanmaya hazır hale getirilir ve Kitreli su tekneye boca edilir. Boya istenilen şekilde uygulanır ve özel kağıt tekneye koyularak çizilen şeklin kağıda aktarılması sağlanır ve böylelikle ebru sona ermiş olur.
Ebrunun Faydaları:
Ebru sanatını yapmadan önce bir ön hazırlık aşaması gerekmektedir. Kişinin hayal gücünü renklerle ve desenle kolayca yansıtan ebru sanatı ebruyu yapan kişiyi stresten uzaklaştırmaktadır. Ayrıca güzel bir sanat eseri ortaya çıkmakta, bireyin psiko motor gelişimine katkı sunmaktadır.
Şanlıurfa’da Belediye ve Halk Eğitim bünyesinde Ebru Kursları veriliyor. Birçok insan bu kurslarda sanatsa etkinliklerde bulunuyor. Kişisel sergiler açıyor. Birçoğu içinde geçim kapısı oluyor.