Şanlıurfa'nın Endemik Bitkileri

Şanlıurfa endemik bitki türleri, özellikle hoş görünümlü çiçekleriyle dikkat çekmektedir. Bu endemik çiçeklerin büyük bir bölümü koruma altına alınmıştır. İşte Urfa endemik bitki türleri ve özellikleri...

Tarım alanında Türkiye’nin önemli kentlerinden biri olan Şanlıurfa, aynı zamanda endemik bitki türleriyle de öne çıkmaktadır. Urfa yöresinde birçok farklı endemik bitki türü yaşamaktadır. Yalnızca bu yöreye özgü olan bitkiler, yasalarla da koruma altına alınmış durumdadır. Bu bitkilerin birçoğunun ticaretinin yapılması yasaktır.

Yalnızda Urfa’nın doğal şartlarında gelişebilen ve başka hiçbir yerde bulunmayan yani endemik olan onlarca farklı bitki bulunmaktadır. Urfa peygamber çiçeği, Karacadağ çiğdemi, Mezopotamya sümbülü, boysuz hatmi, baş kızan ve Suruç geveni Urfa’da yetişen endemik türlerden yalnızca bazılarıdır.

GEVEN

Botanik adı Astragalus vexillaris Boiss olan bu endemik türün yöresel adı ise dikensiz geven olarak bilinmektedir. Bu bitki mayıs ve haziran aylarında çiçek açmaktadır. Genel olarak nadaslı topraklarda rahatlıkla yetişebilirler. Erozyonu önlemesiyle dikkat çeken türlerden biridir. Dünyada yalnızca Urfa’nın yanı sıra Muş, Elazığ, Mardin, Gaziantep, Elazığ ve Gümüşhane’de doğal olarak bulunur.

SURUÇ GEVENİ

Yöresel adı Suruç geveni olan bu bitkinin bilimsel ismi ise Astragalus surugensis Boiss et Hausskn olarak bilinmektedir. Bu bitki, genel olarak mayıs ayında çiçek açmakadır. Erozyonu önlemesiyle bilinen Suruç geveni doğal olarak yalnızca Şanlıurfa’da bulunmaktadır. Bu bitki botanik bilimindeki adını Suruç ilçesinden almıştır.

URFA PEYGAMBER ÇİÇEĞİ

Botanik adı Centaurea obtusifolia Wagenitz olan Urfa peygamber çiçeği, dünyada yalnızca Şanlıurfa’ya özgü olan peygamber çiçeği türlerinden biridir. Mayıs ayında çiçeklenen bu bitki ilk defa 1865 yılında Alman botanikçi olan Heinrch Kark Haussknecht tarafından tanılanmıştır. Ünlü Alman botanikçi bu bitkiyi Tektek dağlarından toplamıştır. Harran Üniversitesi’nde öğretim üyesi olan Prof. Dr. Hasan Akan ve ekibi, bu bitkiyi 2005 yılında yeniden keşfetmiştir.

SARI PEYGAMBER ÇİÇEĞİ

Sarı peygamber çiçeğinin botanik adı Centaurea stapfiana wagenitz olarak bilinmektedir. Bu bitki haziran ve temmuz aylarında çiçek açmaktadır. Önemli bozkır bitkilerinden biri olan sarı peygamber çiçeği, süs bitkisi olarak da yetiştirilmektedir. Bu bitki dünyada doğal olarak yalnızca Şanlıurfa, Malatya ve Diyarbakır’da bulunmaktadır.

BEYAZ PEYGAMBER ÇİÇEĞİ

Beyaz peygamber çiçeği papatyagil familyasına ait olan gösterişli çiçeklere sahiptir. Temmuz ayında çiçeklenen bu bitkinin botanik adı Centaurea sclerolepis boiss olarak bilinir. Bu bitki süs bitkisi olarak oldukça değerlidir. Şanlıurfa’nın yanı sıra Kahramanmaraş, Gaziantep ve Batman’da da doğal olarak bulunabilmektedir.

BAŞ KIZAN

Botanik adı Cousinia birecikensis Hub-Mor olan baş kızan çiçeği, kulindor olarak da bilinmektedir. Papatyagiller familyasına ait olan bu bitki dikenleriyle de tanınmaktadır. Haziran ayında çiçeklenen baş kızan dünyada sadece Şanlıurfa yöresinde bulunmaktadır. Bu bitki bilimsel adını ise Birecik ilçesinden almıştır.

BOYSUZ HATMİ

Botanik ismi Alcea acauis alef olan boysuz hatmi yörede hiro olarak da bilinmektedir. Mayıs ayında çiçeklenen boysuz hatmi Türkiye’de Gaziantep ve Şanlıurfa’da yetişmektedir. Bu bitki dünyada Mısır, Suriye ve Filistin bölgelerinde de doğal olarak görülebilmektedir.

MEZOPOTAMYA SÜMBÜLÜ

Hoş sümbül adıyla da bilinen Mezopotamya sümbülü, mart ayında çiçek açan oldukça değerli bir türdür. Scilla mesopotamica speta botanik adına sahip olan bu bitki dünyada yalnızca Urfa’da yetişmektedir. Bu endemik bitki ilk olarak Alman bir eczacı ve bitki toplayıcısı olan Paul Sintenis tarafından 1888 yılında toplanmıştır. Sintenis, Mezopotamya sümbülü Halfeti ilçesinde toplamıştır. Buna karşın bitki ilk olarak 1977 yılında bilim dünyasına tanıtılmıştır.

Birbirine yakın iki farklı bölgede tespit edilmesine karın 117 yıl boyunca kayıp olarak kalan bu bitki, 2005 yılında Prof Dr. Hasan Akan ve ekibi tarafından bir kez daha keşfedilerek, fotoğraflanmıştır.

KARACADAĞ ÇİĞDEMİ

Mardin çiğdemi olarak da bilinen bu bitkinin botanik adı ise Crocus leichtlinii bowles’tir. Bu bitki mart ve nisan aylarında çiçek açmaktadır. Dünyada yalnızca Türkiye’de yetişen endemik türlerden biridir. Güneydoğu bölgesinde bulunan Diyarbakır, Mardin, Elazığ ve Şanlıurfa’da doğal olarak bulunmaktadır. İlk olarak 1924 yılında keşfedilmiş ve bilim dünyasına tanıtılmıştır.

KIRMIZI KANTARON

Bantof olarak da bilinen kırmızı kantaron bitkisi nisan ve mayıs aylarında çiçek açmaktadır. Hypericum capitatum choisy var. capitatum botanik adıyla bilinen bu bitki dünyada yalnızca Türkiye’de bulunur. Gaziantep, Diyarbakır ve Şanlıurfa’da bulunan bu endemik tür, kantaronlar arasında özel bir yere sahiptir. Türkiye’de bulunan tüm kantaronlar sarı renkli çiçeklere sahipken, bu bitki ise kırmızı çiçekleriyle dikkat çeker.