Meyan Şerbeti (Biyan Balı) ve Şanlıurfa Folklorundaki Yeri
Şanlıurfa’da halkın “biyan balı” dediği şerbet, meyankökünden yapılan bir içecektir.
Hekimlik ve eczacılıkta yeri olan bir bitkinin kök ve rizomlarının tokmakla ezilip suda bekletilmesiyle elde edilmekte olup, Şanlıurfa’da sıcak yaz günlerinde yüzyıllardan beri aranılan, çok lezzetli, ucuz ve ideal bir serinletici içecektir.
Günümüzde ise yerini gazoz ve kolalı içeceklere bırakmış gibi görünüyorsa da “Biyan balı”nın kadrini bilenlerin bundan vazgeçmesi mümkün değildir.
Meyankökü ve özü eski çağlardan günümüze kadar birçok hastalıkta ilaç olarak da kullanılmış olup, tabiatın insanlara sunduğu “her derde deva” olarak kabul edilmiş bir bitkidir.
Sıcak günlerde çarşılarımızda satılan meyan şerbeti ise kolalı içeceklere göre sağlığa çok daha yararlıdır.
Temiz bir şekilde hazırlandığı ve sunulduğu takdirde, yerli malı bir içecek olarak yıllarca tüketilmeye devam edecektir.
Zaten titiz ve meraklı şerbetçilerin yaptığı iyi şerbetler daima aranan ve tüketilen şerbetlerdir.
Meyankökü Bitkisinin Yetiştiği Yerler Meyan bitkisi, Dünya’nın pek çok yerinde kendiliğinden yetişen çok yıllık otsu bir bitkidir.
Ülkemizde; Trakya, Marmara bölgesi ve Karadeniz sahilleri hariç tüm Anadolu’da özellikle akarsu kenarlarında yetişir.
Çoğunlukla; Muş, Bingöl, Kars, Siirt, Diyarbakır, Urfa, Antakya ile Ege Bölgesinde ve Çukurova’da; bölgemizde ise yaygın olarak Birecik’te ve Fırat Nehri kenarlarında bolca yetişmeTıbbi Özellik ve Faydaları Meyankökü, özü ve şerbeti çok eski yıllardan beri gerek halk, gerekse hekimler tarafından çeşitli hastalıklarda kullanılmıştır.
Bu içeceğin içinde %10 kadar bitkisel tabii şekerin yanısıra, balgam ve idrar söktüren Benzoatlı maddeler yer almakta olup, ayrıca tükürük çoğaltıcı ve terlemeyi kolaylaştırıcı, reçine ile köpüren ve renk veren maddeler de bulunmaktadır.
Böbrek rahatsızlıklarının giderilmesinde idrar söktürücü olup, böbrek ve idrar yollarındaki taşları düşürdüğü bilinmektedir.
Her türlü öksürük ile bronşların temizlenmesinde, göğüs yumuşatıcı ve balgam söktürücü olarak sabah akşam ağıza nohut büyüklüğünde meyan balı alınarak emilir.
Nefes darlığına iyi gelir ve aynı zamanda sesi güzelleştirir.
Mide ile oniki parmak bağırsağındaki ülsere, gastrite ve sinir zaafiyetine iyi geldiği görülmüştür.
Susuzluğu giderir, iştah açar, vücuda serinlik ve zindelik verir.
Hazmı kolaylaştırır, bağırsaklara rahatlık verir ve kabızlığı giderir.
İlaç sanayinde ise, tabletlerin hazırlanmasında kullanılmaktadır.ktedir.
Bölgemizde yetişenlerin üstün kalitede olduğu bilinmektedir.Şerbet Satışında Bazı Kurallar Şerbetçi, şerbet satarken bazı kurallar uygular.
Bunların başlıcaları şöyledir: Dükkân sahiplerine veya dükkândaki misafirlere şerbet verdiği zaman genellikle hemen parasını almaz.
Bununla ilgili olarak, dükkânın kepenk veya darabasının yan tarafındaki tahtaya verdiği şerbet sayısını belirten bir çizgiyle işaret koyar.
Bu satışların toplamını haftadan haftaya veya aydan aya alır.
Hesap görüldükten sonra bu çizgiler hemen silinir.
Mırracılar da aynı işlemi yaptıkları için çizgi yerleri ve nüansları ayrıdır.
Başka bir kural ise, müşterisi olan bir dükkâncıya yolda rastlayan şerbetçi bu müşterisine şerbet verdiği zaman bu satıştan para almaz ve o kişinin hesabına daha sonra ekler.
Bazı şerbetçiler fakir kimselerden para almazlar.
Yine bazı şerbetçilerimiz çarşı-pazarda gördüğü garibanlara, alış veriş için dolaşan yabancılara şerbet ikram ederler.
Bu kişiler, “Biz istemedik” derlerse de şerbetçi, “Benden” deyip ikramında ısrar eder ve yabancılar bundan çok memnun olurlar.