Türkmenler Suriye iç savaşının başlamasıyla birlikte Türkiye’nin Suriye sahasında YPG/PYD ve DEAŞ gibi terör örgütleri ile mücadelesinde ve askeri operasyonların yürütülmesinde önemli bir müttefik olarak öne çıktılar.
Beşar Esat’ın kaçışı ve Baas rejiminin devrilmesinden sonra, ganimet derdine düşüp, Okçular Tepesini terk etmediler. Şamın şekeri onları kutlu ülküden alıkoyamadı. Şimdilik Şam’daki çadır tiyatrosunda sahne almadılar.
Şam yolu Suriye Türkmen Meclisine kapalı mı?
Fırat Kalkanı Harekatı’yla terörden arındırılan, Türkmenlerin yoğun yaşadığı Çobanbey’deki Türkmen Meclisi binası bir kaç hafta önce düzenlenen törenle açılmış, Suriye’nin çeşitli illerinden gelen Türkmenler, aşiretler ve askeri komutanlar katılmıştı.
Çobanbey’deki STM Genel Merkezi’nde, Suriye’nin Türkmen bölgelerinden yaklaşık 400 kişinin katılımıyla istişare toplantısı gerçekleştirilmiş Türkmenlerin, yeni döneme ilişkin talep ve beklentilerinin değerlendirildiği toplantının ardından basın bildirisi yayımlanmıştı.
Türkmen kimliğinin, anayasal güvence altına alınmasının yanı sıra Suriye’nin geleceğinde resmi bir statüye kavuşturulması talep edilen bildiride, “Eğitim, kültür ve dil haklarımız korunmalı, Suriye’de Türkçe eğitimin yaygınlaşması sağlanmalıdır.” denilmişti.
24 -25 Şubat tarihlerinde Suriye’nin başkenti Şamda düzenlenen Ulusal Diyalog Konferansı’nda Suriye’nin geleceği tartışıldı. Adı Ulusal Diyolog Konferansı ama Suriye Türkmenlerini ve Kürtlerini temsil eden siyasi organizasyon ve sivil toplum kuruluşlarının davet edilmedikleri, muhatap görülmedikleri ortaya çıktı. Bunun neden ve sonuçları üzerinde iyi düşünülmesi gerekiyor.
Suriye Ulusal Diyalog Konferansı’nın istenilmeyenleri
Nitekim Suriye Türkmen Meclisi konferansa davet edilmemesine ilişkin bir açıklama yayımlayarak, komitenin izlediği dışlayıcı yaklaşımı kabul etmediklerini belirtti. Sosyal medyadan yayınlanan açıklamada Şam’daki yönetimle gerçekleştirilen görüşmelerde, Suriye Türkmen Meclisi’nin Ulusal Diyalog Konferansı’na katılım sağlayacağına dair verilen sözlerin, Türkmenlerin ülke yönetiminde ortaklık ruhunun güçlendirilmesi açısından önemli olması sebebiyle Suriye’deki Türkmen kamuoyunu umutlandırdığı, ancak, Suriye Türkmen Meclisi’nin hiçbir gerekçe gösterilmeksizin konferansa davet edilmemesinin şaşkınlığa sebeb olduğu deklare edildi.
Bildiride ayrıca Ulusal Diyalog Konferansı Hazırlık Komitesi’nin izlediği dışlayıcı yaklaşımı ve Türkmen bileşenini temsil eden Suriye Türkmen Meclisi’ni yok saymasını reddediyoruz denildi. Şam’ın Kafr Susa bölgesindeki Arap Kültür Merkezi’nde konferansı planlayan Hazırlık Komitesi; Hasan Dığeym, Mahir Alluş, Muhammed Müsettet, Mustafa El-Musa, Yusuf El-Hacır, Hind Kabavat ve Huda El-Atasi 2’si kadın 7 kişiden oluşuyor.
Hind Qabwat: Suriye asıllı Kanadalı olup son yıllarda Suriye’de hoşgörüyü ve dinler arası iş birliğini teşvik etmek amacıyla çok sayıda kamu diplomasisi çalışmasına öncülük etmiştir.Ayrıca Suriye Ekonomik Forumu Yönetim Kurulu ve Suriye Hıristiyanları Barış Örgütü üyesidir. Cenevre’deki Suriye Müzakere Komitesi ofisinin başkan yardımcısıydı ve Yüksek Müzakere Komitesi’nin eski üyesiydi ve Suriye’ye ilişkin Cenevre’deki sekiz tur barış görüşmesinin hepsine katıldı. Tufts Üniversitesi Fletcher Hukuk ve Diplomasi Okulu’ndan Hukuk ve Diplomasi alanında LLM derecesine sahiptir ve Harvard Hukuk Fakültesi Müzakere Programı’nda konuk araştırmacı olarak çalışmıştır.
Huda Atassi: Önde gelen bir Suriyeli insan hakları ve siyasi aktivisti, Suriye toplumunda kadın haklarını ve eşitliğini savunan seçkin isimlerden biridir. Mimarlık ve bilgi teknolojileri alanında lisans derecesine sahip olan Hoda, Uluslararası İnsani Yardım Vakfı’nın bölge direktörüdür. Türkmendir.
Hasan El-Dağim: Suriye medyasına göre, söz konusu kişi, Arap asıllı, Şam Üniversitesi Şeriat Fakültesi’nden mezun olduktan sonra İdlib kırsalından geliyor ve burada vaiz ve İslami eğitim öğretmeni olarak çalışıyor.
Muhammed Mustat: Arap asıllı, mühendislik ve siyaset bilimi alanında lisans derecesine ve Halep Üniversitesi’nden İslami ilimler alanında yüksek lisans derecesine sahiptir.
Mustafa El-Musa: İdlib’de Heyet Tahrir el-Şam Şura Meclisi’nin başkanlığını yürütüyor ve eczacılık alanında lisans derecesine sahip, Arap asıllı.
Yusuf El-Hacr: Hayat Tahrir El-Şam’ın liderlerinden olup, örgütün Siyasi Büro Müdürlüğü görevini yürütmüş ve örgüte bağlı “Şura Konseyi”nin Arap asıllı üyesiydi.
Maher Alluş: Humus doğumlu. Kendisi hakkında çok fazla bilgi bulunmuyor, sadece Suriye meselesiyle ilgili çalışmalar yapan bir yazar ve araştırmacı olduğu biliniyor. 50’den fazla grubu bünyesinde barındıran İslam Ordusu olarak bilinen Ceyş el İslam grubunun komutanı olan Zahran Alluş’un akrabası olduğu iddia ediliyor.
Suriye Türkmen Meclisi Konferansa çağrılmayan diğer etnik unsurları da kucakladı
Bildiri var olan önemli bir ayrıntı ise Suriye’nin Kürtler gibi diğer küçük etnik bileşenlerin de konferansa davet edilmemesinin tenkit edilmesi ve dışlanma olarak görülen bu fiili durumun kabul edilemez olduğunun vurgulanması.
Suriye Türkmen Yeni bir Suriye inşa etmenin, tüm siyasi güçler ve ulusal bileşenler arasında ortaklık fikrinin güçlendirilmesi ve demokrasi ilkelerine bağlı kalmayı gerektirdiği belirtilen açıklamada, “Suriye tek bir renkten ibaret değildir ve hiçbir bileşenin siyasi süreçten dışlanması kabul edilemez.” ifadeleri kullanıldı.
Suriye Kürtleri de rahatsız
Suriye Kürt Ulusal Konseyi (ENKS) Sözcüsü Faysal Yusuf, mevcut Suriye yönetimi tüm Suriyelileri temsil etmiyor beyanında bulundu. Suriye Ulusal Diyalog Konferansı’nın hazırlık sürecini sert bir dille eleştirerek, aceleyle düzenlenen ve Kürt halkı da dahil olmak üzere tüm bileşenlerin katılımının sağlanmadığı bir konferansın “sorunları çözemeyeceğini ve hedeflerine ulaşamayacağını” belirtti.
Suriye Rojava’da faaliyet yürüten PYD’ye yakın 35 siyasi parti, kadın ve toplumsal hareket, Şam’da düzenlenen “Ulusal Diyalog Kongresi” hakkında yapılan ortak açıklamada diyalog katılımcılarının tek taraflı seçilmesini ve bunların Suriye bölgelerinin meşru temsilcileri olarak gösterilmesini eleştirerek, bu yöntemin Baas rejiminin yok sayma ve inkar yöntemlerinden farklı olmadığına dikkat çekildi.
Gerçekçi bir diyaloğun gelişebilmesi için kongreye tüm siyasi, sosyal ve sivil tarafların temsilcilerinin katılması gerektiği, aksi takdirde kongre sonucunun, anlamsız kalacağı belirtildi.
Ulusal Diyalog Konferansı ve sel gider kum kalır
Suriye’nin başkenti Şam’da 600’den fazla davetlinin katılımıyla düzenlenen Ulusal Diyalog Konferansı kapanış bildirisiyle tamamlandı. Ulusal Diyalog Konferansı’nın ikinci günü Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda yapıldı. Saraydaki kapanış törenine Suriye Cumhurbaşkanı Ahmed Şara ile hükümet yetkilileri katıldı.El-Şara ülkenin çeşitli bölgelerinden gelen temsilcilere hitaben bir konuşma yaptı.
Suriye Ulusal Diyalog Konferansı’nın nihai bildirgesi, diyalog atölyelerinin nihai çıktıları toplandıktan sonra Hazırlık Komitesi Başkanı Huda El-Atasi tarafından okundu. Bildiride, “ülkenin parçalanmasına veya herhangi bir toprağından vazgeçilmesine” kesinlikle karşı çıkılması gerektiği, İsrail’in Suriye’nin egemenliğine yönelik saldırılarının kınandığı bildiride, İsrail’in ihlallerinin, ülkenin egemenliğine açık bir saldırı olduğu vurgulandı.
Bildiride, işgalin derhal ve koşulsuz sona erdirilmesi, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu’nun “provokatif” açıklamalarının reddedilmesi ve uluslararası toplumun, Suriye halkına yönelik saldırıları durdurması için sorumluluk alması istendi.
Konferansın sonuç bildirisinde, silah kullanma yetkisinin devletle sınırlandırılması, profesyonel bir ulusal ordu kurulması ve resmi kurumlar dışındaki tüm silahlı oluşumların yasa dışı gruplar olarak görülmesi kararı yer aldı.
“Hâmil-i kart yakînimdir.”
Yeni yönetim tarafından 12 Şubat’ta kurulan Hazırlık Komitesi, Ulusal Diyalog Konferansı için yurt içi ve yurt dışından 600’ü aşkın kişiye davetiye gönderdi. Suriye Türkmen Cephesine kurumsal davet yapılmasa da bazı Türkmen kanaat önderlerine şahsi davet gönderildiği ortaya çıktı. Konferansa davet edilme kriterinin Hazırlık Komitesini oluşturan isimlere ve HTŞ’ye yakınlık kıstası olarak belirlendiği iddia edildi.
Tüm olumsuzluklara rağmen ülkenin siyasi geleceği için önemli görülen konferansta, geçiş döneminde adalet, yeni anayasa, kurumların yeniden inşası ve reformu, kişisel özgürlükler, sivil toplum kuruluşların önemi ile ekonomi başlıklarıyla gün boyu 6 çalıştay düzenlendi. Bununla birlikte Konferansın sonuçları, ülkenin yeni yöneticilerine tavsiye niteliği taşıyan kararlar olacak ve bağlayıcılığı bulunmayacak.
Hazırlık sürecinde 30’dan fazla toplantı gerçekleşti
Hazırlık Komitesi, konferans öncesinde ülkenin farklı illerinde 30’dan fazla toplantı gerçekleştirmişti. Bu toplantılara 4 binden fazla kişinin katıldığını açıklayan komite, ilk olarak 16 Şubat’ta Humus’ta toplantı düzenlemiş, ardından Suriye’nin Tartus, İdlib, Hama, Süveyda, Dera, Deyrizor ve Halep illerinde bölge temsilcileriyle bir araya gelmişti. Ayrıca Komite, Kürtlerin kontrolündeki Haseke ve Rakka illerinin temsilcileriyle başkent Şam’da oturumlar gerçekleştirmişti.
Zengin Arap Ülkeleri memnun
İç savaş sırasında büyük ölçüde harap olan Suriye’nin yeniden imar edilmesini fonlaması beklenilen zengin Arap ülkelerinin Şam yönetimini dikkatle takip ettikleri anlaşılıyor. Nitekim Katar, Kuveyt Suudi Arabistan Dışişleri Bakanlıklarından yapılan açıklamalarda Suriye Ulusal Diyalog Konferansı’nın Suriye Arap Cumhuriyeti’nde düzenlenmesini memnuniyetle karşıladığı belirtildi.
Şamlılar şeker kovalarken İsrail uçakları Şam’ı vurdu
Suriyeliler Ulusal Diyalog Konferansında birbirleriyle hasret giderirken İsrail savaş uçakları Şam’ın güneyindeki iki bölgeyi vurdu. İsrail ordusu Kuneytra’nın kuzey kırsalına girdi.Hava saldırıları, Suriye Ulusal Diyalog Konferansı’nın sonuç bildirgesine göre Suriye’nin İsrail’in ülkenin güneyine girmesini kınaması ve güçlerini geri çekmesini talep etmesinden birkaç saat sonra gerçekleşti.
Konferansın yerel bölgesel küresel sonuçları
24-25 Şubat 2025 tarihlerinde Şam’da düzenlenen Suriye Ulusal Diyalog Konferansı, ülkenin siyasi geleceği açısından önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir. Konferansın yerel, bölgesel ve küresel sonuçları şu şekilde özetlenebilir:
Yerel Sonuçlar: Katılımcılar, adalet, özgürlük ve eşitlik ilkelerini benimseyen bir anayasa taslağı hazırlamak için bir komite oluşturma kararı almışlardır. Sonuç bildirgesinde, ifade özgürlüğünün korunması, tüm toplum kesimleri arasında barışçıl bir arada yaşam ve devletin laik yapısının korunması vurgulanmıştır. Konferansta, silah bırakmaya ve barışçıl çözüm sürecine katılmaya istekli olan grupların davet edilmesi kararlaştırılmıştır.
Bölgesel Sonuçlar: Konferansın kapanış bildirgesinde, İsrail’in Suriye topraklarına yönelik ihlalleri kınanmış ve İsrail’in bu topraklardan çekilmesi talep edilmiştir. Bazı bölge ülkeleri, Suriye’nin ulusal birliğini ve toprak bütünlüğünü desteklediklerini ifade etmişlerdir.
Küresel Sonuçlar: Konferans, uluslararası toplum tarafından dikkatle izlenmiş ve Suriye’nin siyasi sürecinin kapsayıcı olmasının önemi vurgulanmıştır.
Bazı ülkeler, Suriye’deki geçiş sürecinin şeffaf ve kapsayıcı olmasını, tüm etnik ve dini grupların temsil edilmesini şart koşmuşlardır.
Suriye Türkmen Meclisi Ulusal Diyalog Konferansına neden davet edilmedi?
Eğer Kürt gruplar davet edilip Türkmenler davet edilmeseydi Türkmen karşıtlığından söz edilebilirdi. Bu iki etnik grubun hususiyeti her ikisininde silahlı paramiliter güçleri olmasıdır. Lakin her ikisini de aynı kefeye koymamak gerekir. SDG, ABD’nin her türlü lojistik destek sunduğu bir örgüt.
Fransa ve İngiltere ile birlikte hareket ediyor. Bu üç ulke başkenti haricinde Brüksel ve Berlin’de ofisleri var. Suriye petrollerini Amerikalı sığır çobanlarının petrol şirketlerine peşkeş çekiyorlar. Omurgasını Suriye Türkmenlerinin oluşturduğu Suriye Milli Ordusu ise PKK ve DAEŞ gibi terör örgütleriyle mücadele ediyor.
Tüm bunlara rağmen Ulusal Diyalog Konferansına Kürt ve Türkmen gruplarının davet edilmemesi, HTŞ’nin Arap Milliyetçiliği eksenindeki yeni yapılanmasının sonucu olma ihtimali söz konusu. Kısaca sebebler üzerinde duralım.
Suriye Türkmen Meclisi’nin Ulusal Diyalog Konferansı’na davet edilmemiş olmasının birkaç olası nedeni olabilir. Bu tür siyasi toplantılarda, davet edilen taraflar genellikle Suriye hükümeti ve bölgedeki diğer ana aktörlerin politikaları doğrultusunda belirlenir.
Suriye Hükümetinin Politikası: Suriye Türkmen Meclisi, özellikle Türkmen nüfusunun hakları ve talepleri konusunda farklı bir çizgide yer alıyor. Suriye hükümeti, bu tür toplantılarda kendi kontrolündeki veya desteklediği grupları tercih edebilir.
Uluslararası Destek ve Bağlantılar: Suriye Türkmen Meclisi, Türkiye ile yakın bağlara sahiptir ve bu durum. Şam yönetimi, Türkiye’nin etkisini sınırlamak amacıyla, Türkiye’ye yakın grupları dışlayarak kendi etki alanını korumaya çalışıyor olabilir.
Siyasi Hesaplar: Ulusal Diyalog Konferansı, Suriye’deki çeşitli grupların görüşlerini bir araya getirmek için düzenlenmiş olsa da, bazı grupların davet edilmemesi, siyasi stratejilerle alakalı gözüküyor gibi. Türkmen Meclisi’nin dahil edilmemesi, Suriye hükümetinin veya konferansı düzenleyenlerin, Türkmenlerin taleplerini ve Türkiye’nin Suriye içindeki etkisini dengeleme amacı güdebileceği bir durum olabilir.
Meclisin Suriye içindeki Temsil Gücü: Suriye Türkmen Meclisi, Suriye içindeki Türkmen topluluğunun belirli bir kesimini temsil etse de, ülke genelinde geniş bir tabana sahip olmamış olabilir. Bu nedenle, daha geniş temsil kabiliyetine sahip grupların davet edilmesi tercih edilmiş olabilir.
Sonuç olarak, bu durum Suriye hükümetinin siyasi tutumları ve stratejik hesaplarıyla ilişkilidir ve Türkmen Meclisi’nin dışlanması, bölgedeki güç dinamiklerine ve mevcut çözüm süreçlerine dair bir mesaj niteliği taşıyor olabilir.
Konferansı yakından takip eden bir katılımcının tespitleri
- Konferansın süresi kısa olmuş, acil konuların görüşülüp karara bağlanmasına imkân vermemiştir.
- Konferansın, iktidarı ele geçiren hükümeti meşrulaştırmaya yönelik uluslararası baskının bir sonucu olduğunu düşünüyorum.
- Konferansa Suriye’den pek çok istenmeyen isim de katıldı.
- Aşiret, din, İslam, Hıristiyan ve tüm oluşumlar etnik, mezhep, din isimleri olmadan bireysel kimlikle temsil efildi.
- Başbakan’ın konferansta olmamasına ve Levant Kurtuluş Komitesi’ndeki partiler arasında görüş ayrılıkları yaşanmasına dikkat ettiniz mi?
- Sayı tartışmalıydı ve 300, 600 veya bin olduğu söylendi. Görünüşe göre katılımcıların bir kısmı şahsen davet edilmiş veya bireysel bir girişimle katılmış, bir kısmı da davetsiz olarak konferansa katılmış.
- Konferansın sonuçları genel nitelikte olup, bütün ulusal demokratik konuların vizyonu ve ele alınışı, devletin biçimi ve yönetim biçimi konusunda tam bir tanımlama ve açıklık yoktu.
- En önemlisi ve göze batanı İsrail’in çekingen bir şekilde kınanmasının onaylanmasıydı.
Son sözü Türkmenlerin milli şairi Mahdumkulu söylesin:
Döker Bolduk Yaşımız
Türkmenler baglasa bir yere bili,
Gurudar Gulzumı, deryayı‐Nili,
Teke, yomut, gökleñ, yazır, alili,
Bir dövlete gulluk etsek bäşimiz.
Döker Olduk Göz Yaşımızı
Türkmenler bağlasa bir yere beli,
Kurutur Gulzum’u, Nil Nehri’ni
Teke, Yomut, Göklen, Yazır Alili,
Bir devlete hizmet etsek beşimiz.
Ömür Çelikdönmez / Haber Şanlıurfa
Kısmi Kaynakça
https://sana.sy/tr/?p=316077
https://suriyeturkmenleri.com/
https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/syria/26022025
https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/syria/250220251
https://krdnews.org/enks-suriye-diyalogu-kurtler-olmadan-basariya-ulasamaz
https://www.adanapost.com/dunya/turkmen-meclisinden-sara-yonetimine-tepki-216680h
https://x.com/STmeclisi/status/1894120705794470354?t=rbplaBtpqmP-h4QiccKuaA&s=19
https://krdnews.org/enks-soezcusu-mevcut-suriye-yoenetimi-tum-suriyelileri-temsil-etmiyor
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/suriyede-turkmen-meclisi-binasi-torenle-hizmete-acildi/3475887
https://www.voaturkce.com/a/suriye-turkmenleri-samdaki-yeni-yonetimden-rahatsiz/7930141.html
https://turkish.aawsat.com/dünya/5116240-israil-savaş-uçakları-şamın-güneyindeki-iki-bölgeyi-vurdu
https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkmenler-suriyenin-yeni-donemine-dair-taleplerini-bildiriyle-duyurdu/3475970
https://www.evrensel.net/haber/544366/rojava-ozerk-yonetimi-ulusal-diyalog-konferansi-suriye-halkini-temsil-etmiyor
Yorumlar
Kalan Karakter: