UrfamızınOrtayeri Sinema: -5-
KIŞLIK SİNEMA SALONLARI
Atlas Sineması
Atlas Sineması; önünden geçtiğiimizde ya da adını andığımızda; “Giydiğim atlas / iğneler batmaz / yar bensiz yatmaz/ hacı cavcav canıma değsin” diye başlayan bir Kilis bir türküsü çarpar kulaklarımıza. Sonra bir film; hem de çoğunlukla yabancı film oynatan bu sinemada seyrettiğimiz bir Türk filmi; ‘Yalnızlar Rıhtımı’nı hatırlarız hemen. Filmin sonunda; Rıdvan Kaptan/Sadri Alışık ve Kontes Güner/Çolpan ılhan’ın Tophane Rıhtımındaki hüzünlü vedaları gözlerimizin önünde yeniden canlanır sanki.
Atlas Sineması; Urfa’da “sinema” olarak tasarlanıp inşa edilen ilk salondur.
Yapımına 1950’nin sonlarında karar verilir ve 1953 sonbaharının başlarında kapıları seyircilere açılır.
Açıldığı günlerden 1970’lerin ortalarına doğru yükselen “erotik filmler” furyasına kadar Urfa’nın en itibarlı, lüks ve seçkin sineması olma özelliğini korur.
Kışlık salonda genellikle renkli-türkçe ve bazan da sinemaskop yabancı filmler gösterilir. Salonun damına tasarlanan yazlık teras sinemasında daha çok yerli filmler oynatılırdı. Kışlık salonda bulunmayan
ahşap bölmeli localar, yazlık terası aileler açısından cazip hale getirirdi.
Sinema’nın sahipleri baba Abdüssamet Taplamacı ile oğulları Mehmet ve Kemal Taplamacı kardeşler; aynı zamanda sinemanın işletmeciliğini de yaparlar uzun yıllar.
Betonarme olan yapının duvarları, o dönemin tüm özel ve resmi mekanlarından farklı olarak beyaz kesme taştan değil, kaba kara taştan örülmüştür.
Dış görünüşü ve heybetiyle Hasan Sabah’ın Alamut Kalesini andıran Atlas Sinemanın iç mekanları hayli geniş, rahat ve ferahtır. Salonun kuzeye bakan duvarlarında havalandırma pencereleri vardır.
Salon günümüzün asma/veya/çekme katlı mağazalarını andırır. Balkonu ara kat olarak da adlandırılan bölmede yer alır. Koltukları, Urfa’da yine bir ilk olarak, oturma ve arka dayama yerleri üzeri suni deri kaplı süngerdendir.. Atlas Sineması’nda Loca yoktur. Bu yüzden aileler kışlık salona pek ilgi göstermezlerdi.
Urfa’daki türdeşleri gibi Atlas Sineması’nın da önü ve özellikle de Pazar Matineleri meşhurdu. Pazar günleri; tabi rakip sinemaların afişe çıkardığı filmler de dikkate alınarak bazan 3, bazan 4 ve hatta 5 film birden gösterilirdi. Sabah saat: 10.00’da başlayan Pazar matinesi, kimi zaman 8 saat aralıksız devam ederdi. Havanın erken karardığı kış günlerinde ise yine 4 vaya 5 film gösterilir, ama filmler aradan bir-iki bölüm çıkarılarak kısaltılır ve böylece genellikle çocuk olan müşterilerinin baba dayağı yemelerinin önüne geçilirdi.
Yaz günlerinde Asfalt Yol bir baştan öbür başa cıvıl cıvıl olurdu. Akşa karanlığının çökeceği saatlerde bilumum seyyar satıcılar, caddenin sağında ve solundaki yerlerini alırlardı. Kimi kalıp kalıp buz, boyalı şekerli su, rende, bardak ve çay kaşıklarıyla “karlamaç” fabrikasını Urfa Lisesi’nin bahçe duvarının önüne kurar; kimileri gazete kağıdından yaptıkları küllahları minare misali üstüste geçirir; leblebi-çekirdek alacakların yollarını gözlerlerdi.
Türkmen Sineması
Günümüzde “Şair Nabi Kültür Merkezi” adıyla sosyokültürel faaliyetlere tahsis edilen Türkmen Sineması da, Halk Sineması Salonu gibi Osmanlı İmparatorluğu’nun ıttihat ve Terakki iktidarı dönemi eserlerindendir.
Planı ve projesi 1916-17’lerde yapılarak inşasına başlanan bina, araya 1.Dünya Sevaşı ve Milli Mücadele’nin girmesiyle, ancak 1924-25 yıllarında tamamlanabilir.
Açıldığı tarihden 1946’ya kadar da, mütemmim bölümleri ve bölmeleri ile birlikte, Uray Oteli olarak kullanılır. Yapının hangi amaçla tasarlanıp inşa edildiği hakkında kesin bir bilgiye ulaşamadık. Ancak; kültür-sanat ve sosyal aktivitelere uygun bölüm ve bölmelerini dikkate aldığımızda salonun gösteri sanatları amacaylı planlandığını ve hatta Urfa’da sinema olarak inşa edilen ilk yapı olduğu rahatlıkla söylenebilir.
Yazlık Türkmen Sineması “Ahmet Naci Garajı” olarak anılan Tarihi Bican Ağa Hanı’nın Doğu cephesini oluşturan giriş kapısı, içe ve dışa açık mekanların terasında yer alır. Yazlık girişi, hanın güney cephesindedir ve yapının özgün tasarımında ikinci kat odalara çıkışı sağlayan merdivenle sağlanır. Makine Dairesi alanın kuzey cephesindedir.
Yaşar Duru