ÇADIR KURDUM DÜZLERE..
Keçe çadırı çatmak, bir saatlik iştir.
Ancak; yapı malzemelerini üretmek için, altı ay gibi uzun bir zaman gerekir. ıskelet malzemelerinin hazırlanmasına ilkbaharın ortalarında başlanır. ıki metre boyunda ve beş-altı santimetre çapında çam çubukları kesilerek kabukları soyulur ve kurumaya bırakılır.
Yaza doğru koyunlar kırkılır, yünleri yıkanıp kurutulduktan sonra çadır örtüsü olarak kullanılacak yan ve tepe keçeleri dokunur. Yün ve deve derisinden bağlantı ipleri ile çadır keçesini zeminin ve bağlantı iplerinin aşındırmasından koruyacak, deri eteklikler ve kolanlar hazırlanır.
Sonbaharın sonlarında kışlak, daha net bir ifadeyle söylersek, kış mevsiminin geçirileceği mahal belirlendiğinde, iskeleti hazırlamak için, önce 30-40 santimetre kalınlığında ve 2 metre boyunda bir ağaç gövdesinin bir ucu yere gömülüp öbür ucu bir metre yükseklikte bir ağaca sabitlenerek basit bir tezgah hazırlanır. Tezgahın yanına bir çukur açılarak koyun gübresiyle doldurulur ve yakılır. Kazakların “mor” dediği ve ağaçları yumuşatmada kullanılan bu ocak iş bitimine kadar söndürülmez.
İskelet Türk lehçelerinde değişik biçimlerde isimlendirilerek seslendirilen ‘derim-uğ-düğnük ve eşik’ denilen dört farklı parçanın birleşmesiyle şekillenir.
Derim günümüzde kullanılan taşınabilir açılıp kapanabilen ahşap kafesli kanatlara benzer.
Geleneksel Türk evlerindeki ahşap çatkı ve Karadeniz evlerindeki ahşap karkas sisteminin derimden esinlenerek şekillendirildiğini söylemek mümkündür.
Ocakta yumuşatılarak hafif kavis verilen derim çubukları yarısından yukarısı yontulup yassı hale getirilir. Daha sonra belirli aralıklarla on delik açılıp boyanır. Derimi oluşturan bu çubuklara aşık denir. Aşıklar birbirine çapraz konularak deliklerinden ham ve yaş deriden yapılan sırmalar geçirilerek düğümlenir. Bir derim kanadı için 18-22 aşık ve 13-15 derim başı kullanılır.
Ahşap iskeletin uğ bölümü, sabit mekanlar daki çatının yerini tutar.
Uğ çubukları da tıpkı derim çubukları gibi ocakta yumuşatılır. Derim başına gelecek kısmın 50-60 santimetrelik bölümüne kavis verilir. ıçe bakan kısmı ise derimde olduğu gibi yontulur. Bu kısma “karın” denir.Uğun boy kısmı ok gibi düz olur. Karın kısmına bir uğ bağı için delik açılır. Kalem denilen üst ucu ise sivriltilir.
Düğnük iskeletin kubbeyi andıran çatı kısmını tutmaya yarayan araba tekerleği biçimindeki çemberdir. Düğnüğün yapımında kullanılan ağacın yaşken kesilip kavis verilerek iki yarım daire şekline getirilmesi gerekir. Bu iki parça kurutulup birleştirilirdikten sonra iki sıra halinde delikler açılır. Bu deliklerden altta olanlara uğ çubukları, üstte olanlara düğnük çubukları yerleştirilir.
Eşik çam ağacından geçmeli dört parçadan oluşur. Öteden beri kullandığımız kapı kasalarının yerini tutar. Ahşap iskelet tepelik, boğaz ve yan diye üç bölüm halinde üretilen keçe ile örtülerek kullanılmaya hazır hale getirilir.Kolanlara sabitlenen ipler çadırın etrafına çakılan kazıklara bağlanarak rüzgar ve benzeri etkenlere karşı sağlamlaştırılır.
Yaşar Duru